Zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004r., w sprawie kontroli urzędowych przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym oraz regułami dotyczącymi zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt, państwa członkowskie powinny egzekwować prawo paszowe ale przede wszystkim także prawo żywnościowe oraz reguły dotyczące zdrowia zwierząt i ich dobrostanu i sprawdzać czy właściwe wymagania w tym zakresie są spełniane przez podmioty gospodarcze na wszystkich etapach produkcji, przetwarzania i dystrybucji. Do tego celu powinny być organizowane kontrole urzędowe. Według przedmiotowej dyrektywy częstotliwość kontroli urzędowych powinna być regularna i proporcjonalna do zagrożenia a nadto, kontrole te mogłyby być przeprowadzane ad hoc (w każdej chwili) nawet w przypadku gdy nie ma podejrzeń występowania niezgodności.
Mając powyższe na uwadze, Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej w niniejszym rozporządzeniu, w art. 3 pkt 1 przyjęły, iż Państwa Członkowskie zapewniają, aby kontrole urzędowe przeprowadzane były regularnie, w oparciu o zagrożenie oraz z właściwą częstotliwością tak, aby osiągnąć cele niniejszego rozporządzenia a nadto w pkt. 2 tego samego artykułu wskazał kategorycznie, iż kontrole urzędowe przeprowadzane są bez wcześniejszego uprzedzenia, z wyjątkiem takich przypadków jak audyt, w których konieczne jest uprzednie zawiadomienie podmiotu prowadzącego przedsiębiorstwo żywnościowe lub paszowe. Kontrole urzędowe mogą być również przeprowadzane ad hoc.
Nadto wskazać należy, iż zgodnie z prawem krajowym, ustawą o bezpieczeństwie żywności i żywienia, zgodnie z art 73 pkt 1. Organami urzędowej kontroli żywności, o których mowa w art. 4 rozporządzenia nr 882/2004, w zakresie bezpieczeństwa żywności, są między innymi organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej, zgodnie z właściwością określoną przepisami ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, w odniesieniu do:
a) żywności pochodzenia niezwierzęcego produkowanej i wprowadzanej do obrotu, przywożonej z państw trzecich oraz wywożonej i powrotnie wywożonej do tych państw,
b) produktów pochodzenia zwierzęcego znajdujących się w handlu detalicznym,
c) żywności zawierającej jednocześnie środki spożywcze pochodzenia niezwierzęcego i produkty pochodzenia zwierzęcego, o której mowa w art. 1 ust. 2 rozporządzenia nr 853/2004, produkowanej i wprowadzanej do obrotu lub wywożonej do państw trzecich, przywożonej z tych państw w zakresie nieobjętym decyzją Komisji 2007/275/WE z dnia 17 kwietnia 2007 r. dotyczącą wykazu zwierząt i produktów mających podlegać kontroli w punktach kontroli granicznej na mocy dyrektyw Rady 91/496/EWG i 97/78/WE (Dz. Urz. UE L 116 z 04.05.2007, str. 9) oraz powrotnie wywożonej do tych państw,
d) prawidłowości stosowania zasad systemu HACCP w zakładach objętych nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej;
Zgodnie z powyższą ustawą a w szczególności jej art. 76 pkt 1. Organom urzędowej kontroli żywności, o których mowa w art. 73 ust. 1, w związku z przeprowadzaniem urzędowych kontroli, przysługuje prawo:
1) wstępu do pomieszczeń zakładu o każdej porze;
2) badania procesów technologicznych i receptur w zakresie niezbędnym do zrealizowania celu kontroli;
3) przeglądania ksiąg i innych dokumentów kontrolowanego zakładu, jeżeli jest to niezbędne ze względu na cel przeprowadzanej kontroli;
4) podejmowania innych czynności niezbędnych do wyjaśnienia sprawy, zgodnie z zakresem uprawnień w ramach urzędowych kontroli żywności, w tym nieodpłatnego pobierania próbek środków spożywczych lub materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością w celu wykonania badań laboratoryjnych.
Uzyskane przez organy urzędowej kontroli żywności, w trakcie kontroli, informacje, dokumenty i inne dane stanowiące tajemnicę przedsiębiorcy nie mogą być przekazywane innym organom ani ujawniane, jeżeli nie jest to konieczne ze względu na ochronę życia lub zdrowia człowieka, z wyłączeniem żądania sądu lub prokuratury w związku z toczącym się postępowaniem.
